Enfeksiyöz Bovine Rhinotracheitis / Enfeksiyöz Bovine Pustüler Vulvovaginitis (IBR/IPV)
IBR/IPV hastalığın etkeni Bovine Herpes Virüs Tip-1 (BoHV-1) olarak klasifiye edilmiştir. Oluşturduğu klinik bulgulara göre değişik sinonimlerle adlandırılan sığırların bulaşıcı, latent ve akut seyirli viral bir enfeksiyonudur. Dünyanın birçok yerinde ve Türkiye’de yaygın olarak rastlanmaktadır. Hayvancılık işletmelerinde büyük ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Enfeksiyonun solunum ve genital sisteme ait olmak üzere iki klinik seyir şekli vardır. Solunum ve genital sistem hastalıkları, birbirinden ayrı olarak meydana gelebildiği gibi birlikte de görülebilir. Ekonomi kayıpların temelini ağırlık kaybı ve süt veriminde azalma ile abort, neonatal ve embriyonal ölüm, endometritis ve döl tutmama gibi fertilite bozuklukları meydan getirmektedir.
Enfeksiyon Hayvanlara Nasıl Bulaşır?
Enfeksiyonun nakli virüsle enfekte hayvanla direkt temas veya indirekt olarak çeşitli mekanik vektörlerle olmaktadır. Etken enfekte hayvanlardan gözyaşı, burun akıntısı, uteroservikal akıntı, sperma, gaita ve süt gibi sekret ve eksekret, fötal membran ve dokular ile saçılmaktadır. Latent enfekte hayvanlarda virüs; stres, doğum, nakil, aşılama ve kortikosteroidlerin uygulanması sonucunda, yeniden aktive olarak saçılmaya başlar. Bu nedenle latent enfekte hayvanlar virüs rezervuarı olarak tanımlanırlar. Virüs sperma yoluyla çiftleşmede ve suni tohumlamada enfeksiyonun yayılmasına neden olmaktadır.
Klinik Bulgular nelerdir?
Sığrlarda klinik olarak solunum sistemi enfeksiyonu olan IBR ve genital sistem enfeksiyonu olan IPV ile birlikte konjunktivitis, ishal,beyin iltihabı, mastitis, endometritis, abort ve infertiliteye neden olan bozukluklar meydana getirmektedir. Latent enfekte hayvanlar ikincil enfeksiyonlarında (yeniden aktivasyondan sonra veya dolaşımdaki virüsten kaynaklı) genellikle sınırl klinik bulgu gösteririler veya klinik bulgu göstermezler.
Enfeksiyonu solunum seyir şekli, yaygın bir rhinotracheitis ve konjunktivitis şeklinde ortaya çıkıp (Şekil -1/3), subklinik, bulaşıcı ve hafif ya da şidettli bir hastalık tablosuna neden olmaktadır. Enfeksiyonda ilk klinik bulgular yüksek ateş, depresyon, iştahsızlık, seröz ve mukopurulent bir burun akıntısıdır.
Enfeksiyonu genital seyir şeklinde, hafif bir ateş, dış genital mukozalarda kırmızılık şişkinlik görülür, Bu belirtilere vajinal akıntı eşlik eder. Genital mukozada veziküler pustuler ve ülseratif değişiklikler oluşur.
Şekil -2 IBR ile birlikte gelişen mix enfeksiyon sonrası akciğer dejenerasyonu.
Teşhis
Klinik olarak hastalığın kesin teşhisinde laboratuvar yöntemlerinden yararlanmak gereklidir. Bu amaçla direkt ve indirekt teşhis yöntemleri kullanılır.
Direkt ve indirekt teşhiste kullanılan laboratuvar testler arasında immun fluoresan (IF), ELISA ve PCR gibi moleküler yöntemler yer almaktadır.
IBR/IPV enfeksiyonunun indirekt teşhisinde kan serumları ile süt örnekleri spesifik antikorların tespiti için yaygın olarak serum nötralizasyon ve ELISA testlerinde kullanılmaktadır.
Respiratorik formda en çok burun akıntısı, göz akıntısı, konjunktival sıvı ve ensefalitis olaylarında ölümden sonra beyin materyali teşhis amaçla kullanılabilir. Genital formuda ise genital mukozalardan alınan akıntı numuneleri, genç hayvanlarda lökositler ve abort olaylarında fötusun dalak, karaciğer ve benyni teşhis için kullanılabilir.
Korunma ve Kontrol
IBR/IPV enfeksiyonunun bütün dünyada yaygın oluşu ve hızlı yayılışı nedeniyle kontrolü oldukça zordur. Genelde bu enfeksiyonun mücadelesinde modifiye canlı virus aşıları ve inaktif virus aşıları kullanılmaktadır.
Bu enfeksiyonunun kontrolünde en önemli noktalardan birisi de, özellikle boğaların virus ve antikor yönünden yoğun bir şekilde taranması ve olabilecek enfekte veya latent enfekte hayvanların sürüden uzaklaştırılması ya da elemine edilmesidir.